Jak dobrać rozmiar klucza do śruby?
W wielu miejscach, w których wykorzystuje się elementy gwintowane takie jak śruby i nakrętki często słyszy się teksty w stylu: „Podaj mi siedemnastkę”. Jest to rozmiar klucza jaki powinien mieć zastosowanie do danej nakrętki czy też śruby z łbem sześciokątnym. Ale skąd to wiadomo jaki klucz dobrać do danej śruby? Czy jest to w jakikolwiek sposób zunifikowane? Mam nadzieję, że ten tekst pozwoli Wam odpowiedzieć sobie na to pytanie.
Aby odpowiedzieć na powyższe pytania należy najpierw przybliżyć sposób produkcji śrub i nakrętek. Otóż nakrętka to metalowa bryła foremna o podstawie sześciokąta i danej wysokości. Bryła ta jest przewiercona cylindrycznie (w osi) i prostopadle do podstawy a następnie nagwintowana. Śruba natomiast składa się z dwóch elementów: łba oraz nagwintowanego trzpienia. Łeb wykonany jest bardzo podobnie do nakrętki, z tym że otwór nie jest przelotowy. Ma to związek z tym, że trzpień śruby jest w swoisty sposób wbijany w jej łeb przez co powstaje nam gotowy wyrób śrubowy.
Na pierwszy rzut oka widać, że nakrętka jak i łeb śruby muszą mieć wyraźnie większy rozmiar niż średnica trzpienia wbijanego w łeb bądź wkręcanego w nakrętkę. Należy zwrócić uwagę na to, że nakrętka musi mieć odpowiednią wytrzymałość na zerwanie o łeb śruby musi być na tyle duży aby podczas procesu wbijania trzpienia w łeb, nie uległ on częściowemu bądź całkowitemu zniszczeniu. Istotną kwestią przy określeniu wielkości łba śruby czy też nakrętki była również zwykła optymalizacja czasu pracy, więc postanowiono że zarówno rozmiar śruby jak i nakrętki przy identycznej średnicy gwintu również będzie ten sam. Dla przykładu podany we wstępie klucz o rozmiarze 17 będzie pasował zarówno do śruby M10 jak i nakrętce posiadającej gwint wewnętrzny o tej samej średnicy.
O rozmiarze łba śruby oraz nakrętki decydują konkretne normy utworzone przez jednostki normalizacyjne obowiązujące dla danych krajów/regionów, jak również te międzynarodowe. Jeśli chodzi o śruby stosowane w Polsce, podstawowymi normami, wg których produkowane i dystrybuowane są śruby to:
- Polska Norma – PN – określona przez Polski Komitet NormalizacyjnyNorma
- Niemiecka Norma – DIN – określona przez Niemiecki Instytut Normalizacyjny
- Norma – ISO – określona przez Międzynarodową Organizację Normalizacyjną
Na szczęście normy te w większości przypadków są dla siebie zbieżne, albo wręcz identyczne.
Poniższa tabela wyjaśnia wszystko:
